किन हट्दैन छाउपडी प्रथा ?

ज्वाला सन्देश
दैलेख साउन १६ गते ।
‘आफन्त, नातावाद र राजनीतिक आस्थाका आधारमा जनप्रतिनीधिहरु नै बाल विवाह रोक्न अग्रसर देखिदैनन्,’ यस्तो अवस्थानमा बाल विवाह न्यूनिकरण कसरी हुन्छ ? गुराँस गाउँपालिका–३ खुमका याम बहादुर विकले पश्न गर्दै भने । भैरबी गाउँपालिकाकी सिता विकले किन हट्दैन छाउपडी प्रथा भन्दै पश्न गरिन् । ‘छाउपडी न्यूनिकरणका लागि समुदाय स्तरमा कार्यक्रमहरु त भएका छन् तर समाज परिवर्तन नहुनुको दोष कसको ? उनले थप प्रश्न गरिन् ।

‘छाउपडी कुप्रथालाई न्युनिकरण गर्न दैलेखमा अभ्यास नभएको होइन, तर, जे जति लगानि गरियो त्यस अनुसारको प्रतिफल भने पाइएन,’ उनले भनिन् । छाउपडी प्रर्था न्यूनिकरण अभियानमा जेष्ठ नागरिकहरुलाई लक्षित गराउन र युवाहरुको मागका आधारमा परियोजना कार्यक्रम ल्याउन उनको सुझाव छ ।
याम र सिता जस्तै दैलेखको सक्रिय संस्था सामाजिक सेवा केन्द्र (सोसेक) नेपाल दैलेखको १२ औँ संस्थागत सामाजिक तथा लैंगिक परिक्षण कार्यक्रममा सहभागिले बाल विवाह र छाउपडी न्यूनिकरणबारे जनप्रतिनीधिलाई पश्न राखे । जिल्लामा बाल विवाह, छाउपडि प्रथा, बालश्रम लगाएतका कु–संस्कार र कुरिति अन्य गर्नुपर्नेमा उनिहरुको जोड थियो ।

परिक्षणमा नारायण नगरपालिकाका प्रमुख रत्न बहादुर खड्काले महिला र बालबालिकाको सवालमा स्थानीय सरकार गम्भिर रहेको बताए । उनले जिल्लामा गैससले गरेका प्रभावकारी कार्यक्रमलाई नगरपालिका सहयोग गर्न तयार रहेको बताए । गुराँस गाउँपालिका–१ का वडाध्यक्ष नरबहादुर रामजालीले बाल विवाह र छाउपडी न्यूनिकरणमा सरकारी तथा गैससको पहलकदमी जरुरी रहेको बताए । सामाजिक सेवा केन्द्र (सोसेक) नेपाल दैलेखका निवर्तमान अध्यक्ष मञ्जु कुमारी खड्काले विगत बर्षहरुमा छाउपडी र जातिय छुवाछुतको सवालमा काम गर्दा केहि स्थानमा कार्यक्रम संचालन गर्न समेत रोकावट भएको स्मरण गर्दैै त्यति बेला भोगेका चुनौतीहरुले हाल समाजमा थुप्रै परिवर्तनहरु भएको बताइन् ।

उपाध्यक्ष टिकादेवी जैसीले संस्थाले स्थानीय तहहरुसंग समन्वय गरि बालविवाह, छाउपडि, जातिय विभेद, महिला हिंसा जस्ता सामाजिक कुरिति र कुसंस्कारलाई न्यूनिकरण गर्न पहल गर्ने बताइन् । राउटे युवा प्रकाश शाहीले आफुहरु विस्तारै परिवर्तन हुँदै जाने बताए ।
उप–कार्यकारी निर्देशक बसन्त श्रेष्ठले संस्थाको आर्थिक बर्ष २०७५/०७६ को बार्षिक प्रगति विवरण प्रस्तुत गरेका थिए । महिला, दलित, बालबालिका, विपन्न समुदाय, अपांगता भएका व्यक्ति र लोपोन्मुख राउटे समुदायको क्षेत्रमा काम गर्दै आएको सोसेक नेपाल दैलेखको गत आर्थिक बर्ष २०७५/२०७६ को कुल बजेट सात करोड, ४३ लाख ८९ हजार नौ सय ४० थियो ।

त्यस मध्ये सात करोड ४१ लाख ७२ हजार सात सय ४८ खर्च भएको संस्थाका उप–कार्यकारी निर्देशक श्रेष्ठले बताए । संस्थाद्धारा आयोजित संस्थागत परिक्षणमा सोसेक नेपाल दैलेखले गरेका राम्रा र प्रभावकारी कार्यहरुको प्रसंशा गरिएको थियो । सहभागिहरुले संस्थाले छिमेकी मुलुक भारतमा अलपत्र परेका, बेचिएका महिला बालबालिकाको उद्धार लगाएतका कार्यहरुको खुलेरै प्रशंसा गरे । सामाजिक सेवा केन्द्र (सोसेक) नेपाल दैलेखले कर्णालीका दैलेख, सुर्खेत, कालिकोट र सुदुरपश्चिम प्रदेशको अछाममा विभिन्न कार्यक्रम/परियोजना संचालन गरिरहेको छ ।